Sốc điện tim - Máy kích nhịp tim vai trò sống còn trong cấp cứu tim mạch hiện đại

Bài viết dưới đây MEDITOP sẽ giúp bạn hiểu rõ bản chất, cơ chế hoạt động, ứng dụng lâm sàng và tầm quan trọng của các kỹ thuật này trong lĩnh vực tim mạch – hồi sức cấp cứu.

1. Tổng quan về hệ thống dẫn truyền điện học của tim

Để hiểu rõ về sốc điện tim hay máy kích nhịp tim, trước hết cần nắm được cách tim hoạt động. Tim co bóp nhịp nhàng nhờ một hệ thống dẫn truyền điện học tự nhiên, bao gồm:

• Nút xoang: Trung tâm phát xung điện tự nhiên, tạo nhịp tim sinh lý (60 - 100 lần/phút).
• Nút nhĩ – thất: Truyền xung điện từ nhĩ xuống thất.
• Bó His và mạng Purkinje: Dẫn truyền xung điện đến các sợi cơ tim, giúp tim co bóp đồng bộ.

Giới thiệu về hệ thống dẫn truyền điện học của tim

Khi hệ thống này bị rối loạn – do thiếu máu cơ tim, tổn thương điện giải, ngộ độc thuốc, bệnh van tim hoặc tổn thương cơ tim sau nhồi máu – tim có thể đập quá nhanh, quá chậm hoặc loạn nhịp hoàn toàn, dẫn đến ngưng tim.

Trong những tình huống đó, sốc điện tim và máy kích nhịp tim chính là “cứu tinh” giúp tim trở lại hoạt động bình thường.

2. Sốc điện tim là gì?

2.1. Khái niệm

Sốc điện tim là phương pháp đưa dòng điện một chiều có cường độ mạnh đi qua tim trong thời gian rất ngắn, nhằm loại bỏ các xung điện hỗn loạn đang gây loạn nhịp thất hoặc rung thất, giúp tái lập nhịp tim bình thường.

Đây là thủ thuật cấp cứu khẩn cấp, được áp dụng khi bệnh nhân:

• Rung thất (Ventricular fibrillation)
• Nhịp nhanh thất không mạch (Pulseless VT)
• Một số rối loạn nhịp thất nguy hiểm khác

Sốc điện tim giúp đồng bộ lại hoạt động điện học của toàn bộ cơ tim, cho phép nút xoang tái khởi động và điều khiển nhịp tim bình thường trở lại.

2.2. Nguyên lý hoạt động

Khi tim rơi vào rung thất, các sợi cơ tim co bóp hỗn loạn, mất sự phối hợp, khiến tim không còn khả năng bơm máu.

Máy sốc điện phát ra một xung điện năng lượng cao (thường từ 150 - 360 Joule) truyền qua lồng ngực vào tim. Dòng điện này làm ngừng tạm thời tất cả hoạt động điện học bất thường, sau đó nút xoang sẽ phát xung bình thường trở lại.

Hiểu đơn giản: “Sốc điện tim giống như ‘reset’ lại trái tim, giúp nó hoạt động theo nhịp sinh lý ban đầu.”

2.3. Các loại máy sốc điện tim

Hiện nay có 3 loại máy sốc điện tim chính được sử dụng trong bệnh viện và cấp cứu ngoại viện:

• Máy sốc điện thủ công: thường dành cho bác sĩ hoặc nhân viên y tế trong quá trình đào tạo tại các trường học. Máy có thể điều chỉnh năng lượng, chế độ sốc, đồng bộ hoặc không đồng bộ. Thường thấy trong phòng mổ, ICU, khoa cấp cứu.
• Máy sốc điện tự động: Máy sẽ tự động phân tích nhịp tim và hướng dẫn người dùng sốc điện tim. Máy có thiết kế nhỏ gọn, dễ sử dụng, được bố trí tại nơi công cộng, sân bay, trường học, khách sạn, tòa nhà.
• Máy sốc điện bán tự động: máy cần người thao tác xác nhận trước khi sốc điện và cần có sự kết hợp ưu điểm của hai loại trên, phù hợp cho xe cấp cứu.

3. Sốc tim là gì? Phân biệt với sốc điện tim

3.1. Định nghĩa sốc tim

Sốc tim là tình trạng suy sụp tuần hoàn cấp tính do tim mất khả năng bơm máu, khiến các cơ quan không nhận đủ oxy và dưỡng chất để duy trì hoạt động.

Nguyên nhân thường gặp:

• Nhồi máu cơ tim cấp (MI) – nguyên nhân phổ biến nhất.
• Rối loạn nhịp tim nặng (nhịp nhanh thất, block nhĩ thất hoàn toàn).
• Tổn thương cơ tim (viêm cơ tim, bệnh cơ tim giãn, vỡ tim sau nhồi máu).
• Hở van tim cấp, chèn ép tim cấp.

3.2. Triệu chứng lâm sàng

Bệnh nhân sốc tim thường có các biểu hiện:

• Mạch nhanh, yếu hoặc không bắt được.
• Huyết áp tụt sâu (<90 mmHg).
• Da lạnh, ẩm, tím tái.
• Thở nhanh, khó thở, thiểu niệu.
• Rối loạn tri giác, hôn mê.
• Nếu không được cấp cứu kịp thời, tỷ lệ tử vong lên đến 70 - 80%.

3.3. Phân biệt “sốc tim” và “sốc điện tim”

4. Máy kích nhịp tim là gì?

4.1. Khái niệm

Máy kích nhịp tim là thiết bị điện tử nhỏ cấy dưới da, có nhiệm vụ phát ra các xung điện nhỏ kích thích tim co bóp đều đặn khi hệ thống dẫn truyền của tim bị rối loạn.

Nói cách khác, máy tạo nhịp tim đóng vai trò thay thế “nút xoang” tự nhiên, giúp duy trì nhịp tim ổn định trong các trường hợp nhịp chậm hoặc block tim nặng.

4.2. Cấu tạo máy kích nhịp tim

Máy kích nhịp tim gồm 3 phần chính:

• Bộ phát xung: có chứa pin và mạch điện tạo xung điện và tuổi thọ pin từ 7 - 12 năm tùy loại.
• Dây điện cực: dẫn xung điện từ máy đến tim và có thể đặt ở nhĩ, thất, hoặc cả hai buồng tim.
• Vỏ máy: Làm bằng titan hoặc hợp kim chống ăn mòn, bảo vệ mạch điện khỏi dịch cơ thể.

4.3. Phân loại máy kích nhịp tim

• Máy kích nhịp tạm thời: Dùng trong cấp cứu khi nhịp tim quá chậm, block nhĩ-thất tạm thời, thường đặt qua đường tĩnh mạch.
• Máy kích nhịp vĩnh viễn: Được cấy dưới da vùng ngực, hoạt động lâu dài cho bệnh nhân block tim hoàn toàn, hội chứng suy nút xoang.
• Máy phá rung - tạo nhịp tự động: Kết hợp chức năng tạo nhịp và sốc điện tự động khi phát hiện rung thất, ngừng tim đột ngột. Đây là dòng máy cao cấp, bảo vệ bệnh nhân khỏi đột tử do tim.

5. Ứng dụng lâm sàng của sốc điện tim và máy kích nhịp tim

5.1. Trong hồi sức cấp cứu

• Sốc điện tim được sử dụng trong ngừng tuần hoàn do rung thất hoặc nhịp nhanh thất.
• Máy kích nhịp tim tạm thời được đặt khi bệnh nhân có block nhĩ-thất hoàn toàn hoặc nhịp chậm nguy kịch.
• Nhờ hai kỹ thuật này, tỷ lệ sống sót sau ngừng tim đã tăng gấp 3 lần trong thập kỷ qua.

5.2. Trong điều trị tim mạch mạn tính

Máy tạo nhịp vĩnh viễn giúp duy trì nhịp tim ổn định, giảm ngất, tăng khả năng vận động, và cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân cao tuổi hoặc suy tim.

5.3. Trong phẫu thuật và gây mê hồi sức

Trong các ca phẫu thuật tim mạch, máy sốc điện và máy tạo nhịp tạm thời luôn được chuẩn bị sẵn để ứng phó khi nhịp tim rối loạn, đặc biệt là trong phẫu thuật bắc cầu, thay van, hoặc mổ tim mở.

6. Lưu ý an toàn khi sử dụng máy sốc điện tim 

1. Không chạm vào bệnh nhân khi sốc điện.
2. Đặt bản cực đúng vị trí (1 ở mỏm tim, 1 ở xương ức).
3. Không sốc điện khi có máy tạo nhịp đang hoạt động, trừ khi có chỉ định khẩn.
4. Kiểm tra pin và điện cực định kỳ.
5. Tránh tiếp xúc với thiết bị điện từ mạnh (đối với người mang máy tạo nhịp vĩnh viễn).

7. Vai trò của công nghệ hiện đại trong tim mạch học

Ngày nay, các dòng máy sốc điện tự động (AED) và máy kích nhịp tim thông minh đang góp phần giảm tỷ lệ tử vong do bệnh tim mạch trên toàn cầu.

• AED được bố trí tại nơi công cộng, giúp người dân không chuyên cũng có thể cứu sống bệnh nhân ngừng tim trong “thời gian vàng”.
• Máy tạo nhịp không dây nhỏ gọn, cấy trực tiếp vào tim, giảm nguy cơ nhiễm trùng và biến chứng phẫu thuật.

Công nghệ y học hiện đại đang biến “chết đột ngột do tim” từ án tử thành bệnh có thể kiểm soát, điều trị, và phòng ngừa hiệu quả.

8. Kết luận

Các khái niệm sốc điện tim, sốc tim và máy kích nhịp tim tuy khác nhau về bản chất, nhưng đều mang ý nghĩa sinh tử trong cấp cứu tim mạch.

• Sốc điện tim giúp khôi phục nhịp tim bình thường trong cơn rung thất.
• Sốc tim là tình trạng nguy kịch cần điều trị tích cực để duy trì tuần hoàn.
• Máy kích nhịp tim lại là “người bạn đồng hành” lâu dài cho những trái tim yếu, giúp bệnh nhân tiếp tục cuộc sống bình thường.

Nhờ tiến bộ trong công nghệ và y học hiện đại, những thiết bị này đang góp phần giảm hàng triệu ca tử vong mỗi năm do bệnh lý tim mạch - nguyên nhân gây tử vong hàng đầu thế giới.

Meditop cung cấp thiết bị y tế chất lượng cao, với hệ thống phân phối rộng khắp từ Bắc vào Nam. Chúng tôi coi trọng giá trị nhân văn, tin vào giá trị tốt đẹp được tạo nên từ hiệu quả đóng góp cho xã hội.

Công ty Cổ phần Thương mại Quốc Tế Meditop

Hotline: 0942.402.306

Website: https://meditop.com.vn/

VPHN: 16BT2 đường Trần Thủ Độ, Phường Yên Sở, Hà Nội.

VPĐN: số 258, đường Xô Viết Nghệ Tĩnh, Phường Cẩm Lệ, TP. Đà Nẵng.

VPHCM: 28 đường N5, Jamona Golden Silk, Bùi Văn Ba, Tân Thuận, TP HCM.